İŞÇİNİN (ÇALIŞANLARIN) ÇALIŞMA SÜRELERİ VE FAZLA MESAİ (ÇALIŞMA) ÜCRETİ

İşçi hakları ve İş kanunları denilince çoğu kimsenin aklına sadece mavi yakalı olarak belirttiğimiz işlerde çalışan kimseler gelmektedir. Ancak kendisine plaza çalışanı, personel, mühendis, mimar kimi zaman avukat, kimi zaman doktor, şef, müdür, müdür yardımcısı, banka “memuru”, öğretmen, gazeteci, gibi tüm çalışanlar iş kanununa göre “işçi” dir. 

İşçi ya da amele, TDK'ya göre tanımı başkasının yararına bedenini, "kafa gücünü veya el becerisini kullanarak ücretle çalışan kimse," olarak tanımlanmıştır. 

4857 Sayılı kanunun 2.maddesine göre de; Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. 

Bu açıklamalar çerçevesinde çalışanların (işçinin) çalışacağı süreler ve fazla (çalışma) mesai hakkında şunlar söylenebilir: 

İŞÇİNİN ÇALIŞMA SÜRESİ : 

İşçinin iş gücünü işverenin emir ve talimatlarına hazır halde tuttuğu süreye çalışma süresi denilir.

İş Kanununa göre Çalışma süresi (1) Madde 63 te düzenlenmiştir. 

“Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/7 md.; Değişik cümle: 4/4/2015-6645/36 md.) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.”

Günlük çalışma süresi 7.5 saat olan iş günlerinde yarım saat, günlük çalışma süresi 9 saat olan iş günlerinde 1 saat ara dinlenmesi zorunludur. Günlük çalışma süresi 9-11 saati aşmadığı sürece ara dinlenmesi 1 saat; 11 saati aşan çalışmalarda ise 1.5 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Ara dinlenme süreleri tümüyle işçiye ait olan zaman dilimleridir. İşçiler dilerse ara dinlenmesi içerisinde işyerini terk edebilir.

Yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde 45 saat çalışan bir işçi en az 24 saat kesintisiz dinlenme (hafta tatili) hakkına sahiptir.

Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma kapsamındadır. 45 saati aşan çalışmaların ücreti saat ücretinin yüzde 50 arttırılması ile ödenir. Yarım saatten az süren fazla çalışmalar yarım saat, yarım saatten fazla 1 saatten az süren fazla çalışmalar 1 saat olarak hesaplanmalıdır.

İşçi yazılı onayı olmadan haftalık 45 saatten fazla çalışmaya zorlanamaz. Ancak işçi fazla çalışma konusunda her yıl yazılı onay vermek sureti ile o yıl içerisinde yılda 270 saate kadar fazla çalışma yaptırılabilir. Ancak bu süre yılda 270 saati geçemez. Ancak hemen belirtmek gerekir ki işçinin yazılı onayını almak demek işçiye fazla çalışma ücretinin ödenmeyeceği anlamına gelmez. İşçini fazla çalışma konusunda yazılı onayı alınsa dahi ye yine fazla çalışma ücreti ödenmek zorundadır. 

Günlük çalışma süresi fazla çalışmalar dahil günde 11 saati aşamaz. İşçinin rızası alınsa dahi bu rıza geçerli değildir. 

Saat 20.00’de başlayan sabah 06.00’da sona eren süreye gece süresi denilir. Gece süresinde işçilerin 7.5 saatten fazla çalıştırılmaları yasaktır. Gece 7,5 saati aşan çalışmalarda fazla çalışma kapsamına girer. Yani işçinin çalışması  haftada 45 saati aşmasada gece 7,5 saatten fazla yaptığı çalışmalar fazla mesai ücreti olarak ödenmesi gerekmektedir. 

Vardiyalı çalışmalarda yarıdan fazlası gece çalışmasına denk gelen çalışmanın tamamı gece çalışması olarak kabul edilir.

 

Fazla çalışma ücretleri ödenmeyen işçi tek taraflı olarak iş akdinin sonlandırarak kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Bu durumda açacağı davada hem kıdem tazminatını hem de geçmişe dönük fazla çalışma ücretlerinin tahsilini isteyebilir. 

 

Av.Yusuf AYIK